Kategoria badania

Badania laboratoryjne – diagnostyka biochemiczna

Krótki opis badania

Badanie poziomu wapnia zjonizowanego (Ca2+) pozwala ocenić ilość aktywnego biologicznie wapnia we krwi. To właśnie wapń zjonizowany, a nie całkowity, odgrywa kluczową rolę w procesach komórkowych – wpływa na przewodnictwo nerwowe, skurcze mięśni, krzepnięcie krwi i mineralizację kości. Pomiar wapnia zjonizowanego jest szczególnie ważny w diagnostyce zaburzeń hormonalnych, chorób nerek, nowotworów i zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej.

Wapń we krwi występuje w dwóch formach: zjonizowanej i niezjonizowanej. Wapń zjonizowany to aktywna biologicznie postać, bezpośrednio zaangażowana w skurcze mięśni, przewodnictwo nerwowe i krzepnięcie krwi. Z kolei wapń niezjonizowany jest związany głównie z białkami, takimi jak albumina, i nie bierze bezpośredniego udziału w procesach komórkowych. Poziom wapnia zjonizowanego jest bardziej precyzyjnym wskaźnikiem dostępności wapnia dla organizmu, szczególnie w sytuacjach, gdy stężenie białek jest zaburzone. 

Kiedy warto wykonać badanie wapnia zjonizowanego?

• Przy objawach niedoboru lub nadmiaru wapnia, takich jak skurcze mięśni, mrowienie, osłabienie, arytmia.
• W diagnostyce zaburzeń hormonalnych (np. nadczynności lub niedoczynności przytarczyc).
• U pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek lub po operacjach tarczycy i przytarczyc.
• W ocenie gospodarki wapniowo-fosforanowej, zwłaszcza u pacjentów onkologicznych.
• W monitorowaniu pacjentów w stanie ciężkim, np. na oddziałach intensywnej terapii.

Wapń zjonizowany to najlepszy wskaźnik rzeczywistego poziomu wapnia dostępnego dla komórek, dlatego badanie jest szczególnie przydatne w sytuacjach klinicznych wymagających szybkiej interwencji.

Przygotowanie do badania

• Zaleca się wykonanie badania na czczo (8 godzin bez jedzenia).
• Należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego przed pobraniem krwi.
• Ważne jest poinformowanie lekarza o przyjmowanych lekach, zwłaszcza diuretykach, suplementach wapnia, witaminie D i lekach zobojętniających kwas żołądkowy.
• Najlepiej wykonać badanie rano, aby wyniki nie były zaburzone przez dobowe wahania stężenia wapnia.

Więcej informacji

Jakie są normy poziomu wapnia zjonizowanego?

Zakres referencyjny wapnia zjonizowanego wynosi:
1,12–1,32 mmol/l

Co oznacza podwyższony poziom wapnia zjonizowanego (hiperkalcemia)?

Podwyższony poziom wapnia zjonizowanego może wskazywać na:

• Nadczynność przytarczyc (pierwotna lub wtórna).
• Nowotwory z przerzutami do kości lub wydzielające białka podobne do parathormonu (PTHrP).
• Nadmierne spożycie wapnia lub witaminy D.
• Przewlekłą niewydolność nerek i zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej.
• Odwodnienie i kwasicę metaboliczną.

Wysoki poziom wapnia może prowadzić do osłabienia, nudności, zaparć, wielomoczu, zaburzeń rytmu serca, a w ciężkich przypadkach – do śpiączki.

Co oznacza obniżony poziom wapnia zjonizowanego (hipokalcemia)?

Obniżony poziom wapnia zjonizowanego może być wynikiem:

• Niedoczynności przytarczyc (np. po operacji tarczycy).
• Niedoboru witaminy D lub magnezu.
• Przewlekłej niewydolności nerek i zasadowicy oddechowej.
• Ostrej pankreatyty (zapalenia trzustki) i zespołu głodnych kości po leczeniu nadczynności przytarczyc.
• Sepsy, oparzeń lub ciężkich urazów.

Hipokalcemia objawia się skurczami mięśni, mrowieniem wokół ust i palców, tężyczką, a w skrajnych przypadkach – drgawkami i zaburzeniami oddychania.

Poziom wapnia zjonizowanego dostarcza cennych informacji o równowadze mineralnej organizmu, dlatego wszelkie odchylenia od normy wymagają konsultacji z lekarzem i często dalszej diagnostyki, aby znaleźć przyczynę zaburzeń. Zazwyczaj jednak samo stężenie wapnia zjonizowanego nie wystarczy, by postawić diagnozę, a jest jedynie jednym z wielu jej elementów, dlatego wynik warto skonsultować z lekarzem, który może ocenić stan zdrowia pacjenta na podstawie całości obrazu (badań analitycznych, badań obrazowych, wywiadu i badania przedmiotowego).