Kategoria badania:

Badania laboratoryjne – diagnostyka biochemiczna

Krótki opis badania:

Fosfataza alkaliczna (ALP) to enzym występujący głównie w wątrobie, drogach żółciowych i kościach. Uczestniczy w przemianach fosforanów i pełni ważną rolę w metabolizmie kostnym oraz wydzielaniu żółci. Oznaczenie poziomu ALP we krwi pozwala ocenić funkcję wątroby i stan kości, a także wykryć choroby dróg żółciowych. Często badanie to wykonuje się łącznie z innymi enzymami wątrobowymi (ALT, AST, GGTP) oraz markerami kostnymi.

Kiedy warto wykonać badanie ALP?

• Przy podejrzeniu chorób wątroby i dróg żółciowych (np. cholestazy, kamicy żółciowej).
• W diagnostyce chorób kości (np. osteomalacji, choroby Pageta, przerzutów nowotworowych do kości).
• W przypadku żółtaczki, świądu skóry, bólu w prawym podżebrzu lub objawów zapalenia wątroby.
• U dzieci i młodzieży – w ocenie prawidłowego wzrostu kości (ALP może być fizjologicznie podwyższona).
• W monitorowaniu leczenia chorób wątroby, nowotworów lub schorzeń kostnych.

Przygotowanie do badania:

• Zaleca się wykonanie badania na czczo (8–12 godzin bez jedzenia).
• Unikać intensywnego wysiłku fizycznego dzień przed badaniem.
• Poinformuj lekarza o przyjmowanych lekach – niektóre mogą wpływać na poziom ALP (np. doustne środki antykoncepcyjne, leki przeciwpadaczkowe, statyny).

Więcej informacji

Normy poziomu ALP (dla dorosłych):

• Dorośli: 30–120 U/l
• Dzieci i młodzież: wyższe wartości fizjologiczne związane z intensywnym wzrostem
• Normy mogą się różnić w zależności od wieku, płci i metody używanej w danym laboratorium.

Co oznacza podwyższony poziom ALP?

• Choroby wątroby i dróg żółciowych – cholestaza, zapalenie dróg żółciowych, kamica żółciowa, marskość.
• Choroby kości – krzywica, osteomalacja, przerzuty nowotworowe do kości, choroba Pageta, złamania w fazie gojenia.
• Fizjologicznie podwyższony poziom – u dzieci i młodzieży w okresie wzrostu, u kobiet w ciąży.
• Nowotwory – w tym rak wątroby, trzustki, prostaty (z przerzutami do kości).

Co oznacza obniżony poziom ALP?

• Niedobór cynku lub magnezu – składników niezbędnych do aktywności enzymu.
• Niedoczynność tarczycy.
• Ciężkie niedożywienie lub niedobór białka.
• Wrodzone zaburzenia metaboliczne, np. hipofosfatazja (rzadka choroba genetyczna).
• Obniżenie ALP zdarza się rzadko i najczęściej ma niewielkie znaczenie kliniczne, chyba że towarzyszą mu inne objawy.

Wskazówki końcowe:

Fosfataza alkaliczna to czuły, ale niespecyficzny marker procesów zachodzących w wątrobie i kościach. W przypadku podwyższonego wyniku warto wykonać dodatkowe badania, takie jak GGTP (dla potwierdzenia pochodzenia wątrobowego), wapń, fosfor, witamina D, ALT, AST czy badania obrazowe (np. USG jamy brzusznej, RTG kości). Interpretację wyniku zawsze należy odnosić do objawów klinicznych i pozostałych parametrów.