Kategoria badania:

Badania laboratoryjne – diagnostyka biochemiczna / hematologia / ginekologia

Krótki opis badania:

Kwas foliowy (witamina B9, foliany) to witaminy z grupy B, niezbędne do prawidłowego podziału komórek, syntezy DNA i produkcji czerwonych krwinek. Jest szczególnie ważny w okresach szybkiego wzrostu (ciąża, dzieciństwo) oraz dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Oznaczenie poziomu kwasu foliowego we krwi pozwala wykryć jego niedobór, który może prowadzić do niedokrwistości megaloblastycznej, zaburzeń neurologicznych, a u kobiet w ciąży – zwiększa ryzyko wad cewy nerwowej u płodu.

Kiedy warto wykonać badanie kwasu foliowego?

• Przy objawach anemii – osłabienie, bladość, zawroty głowy, duszność.
• W przypadku zaburzeń neurologicznych – drażliwość, problemy z pamięcią, mrowienia kończyn.
• W diagnostyce niedokrwistości megaloblastycznej (zwiększone MCV w morfologii).
• U kobiet w ciąży i planujących ciążę – profilaktyka wad rozwojowych u dziecka.
• U osób z chorobami przewodu pokarmowego – celiakia, choroba Crohna, zespół złego wchłaniania.
• Po długotrwałym stosowaniu niektórych leków (np. metotreksat, fenytoina, trimetoprim).
• U pacjentów niedożywionych, uzależnionych od alkoholu, osób starszych.

Przygotowanie do badania:

• Badanie wykonuje się na czczo – minimum 8 godzin bez jedzenia.
• Dzień przed badaniem warto unikać alkoholu, intensywnego wysiłku i suplementacji folianów.
• Poinformuj lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach – mogą wpłynąć na wynik.
• W niektórych przypadkach lekarz może zalecić jednoczesne oznaczenie poziomu witaminy B12 i homocysteiny.

Więcej informacji

Normy poziomu kwasu foliowego (dla dorosłych):

• 3,1–20,0 ng/ml (lub 7–45 nmol/l)
  Normy mogą się nieco różnić w zależności od laboratorium. Wyniki bliskie dolnej granicy normy mogą już dawać objawy kliniczne.

Co oznacza obniżony poziom kwasu foliowego?

• Niedokrwistość megaloblastyczna – z powiększonymi krwinkami czerwonymi (wysokie MCV).
• Zespół złego wchłaniania, niedożywienie, uboga dieta.
• Ciąża, laktacja – zwiększone zapotrzebowanie na foliany.
• Alkoholizm, palenie tytoniu, przewlekłe choroby wątroby.
• Długotrwałe stosowanie leków zaburzających metabolizm folianów (metotreksat, leki przeciwpadaczkowe, sulfonamidy).
• Wzrost homocysteiny we krwi – zwiększone ryzyko miażdżycy i powikłań sercowo-naczyniowych.

Co oznacza podwyższony poziom kwasu foliowego?

• Suplementacja folianów lub kwasu foliowego – najczęstsza przyczyna.
• Dieta bogata w foliany – np. przy wysokim spożyciu warzyw liściastych, produktów zbożowych wzbogacanych.
• Rzadko – niektóre choroby wątroby lub nowotwory (np. białaczki) mogą prowadzić do wzrostu folianów.
• Fałszywie wysokie wyniki mogą wystąpić po spożyciu suplementów tuż przed badaniem.

Wskazówki końcowe:

Kwas foliowy to kluczowy składnik w produkcji krwi i funkcjonowaniu układu nerwowego. Jego niedobór, zwłaszcza w połączeniu z niedoborem witaminy B12, może prowadzić do poważnych zaburzeń hematologicznych i neurologicznych. W diagnostyce warto rozważyć także oznaczenie B12, homocysteiny, kwasu metylomalonowego (MMA) oraz wykonanie morfologii krwi z oceną objętości krwinek (MCV). Suplementacja kwasem foliowym jest standardem w profilaktyce wad wrodzonych u kobiet planujących ciążę i we wczesnym jej etapie.